Indian travel journey 1977

‘s Ochtends een lift aangenomen van een man die uit de andere richting kwam en speciaal voor mij omkeerde. Stom natuurlijk. Ik heb hem nog wel eerst  gevraagd waarom hij dat deed, maar hij zei me in slecht Duits om snel in te stappen. Even later kwam ik erachter dat hij me al voorbij was gereden en nu dus alsnog terug was gereden. Het was weer eens een poot en ik ben dan ook in Erzurum uitgestapt. Omdat ik nu toch wel baal van al dit soort liften besloot ik vanaf daar reeds verder de bus of trein te nemen. De eerstvolgende bus vertrok daar echter pas om 6 uur ‘s avonds. Hij zou er 24 uur over doen, dus zou ik de volgende dag om die tijd in Teheran aankomen. Tijd genoeg voor nog een wandeling in de omgeving. Ik ben een tijdje langs een landweggetje 100 meter buiten het stadje in de zon gaan zitten. En heb daar voor het eerst sinds een week weer eens wat tinwhistle gespeeld. Dat trok bekijks van een groepje jongetjes dat langsliep en bij me kwam zitten. Eén van hen kon in het Engels tot 10 tellen, dus dat was de grote tolk. Toen ik mijn kijker moest uitpakken omdat er 150 meter voor ons een enorme bruine beer door het koren ‘huppelde’, hadden we een mooi onderwerp te pakken: ze legden me uit (met een mes-onder-de-keel-langs gebaar) wat zij met zulke beren plegen te doen hier in Oost-Turkije. De bruine beer dook steeds wat weg in het koren, zich verstoppend voor voorbijgangers die van niets bewust op enkele tientallen meters bij hem langs liepen.

Later op de middag nog sandalen gekocht en wat door Erzurum geslenterd: een lelijk stadje, maar wel boeiend: Overal drukte van mensen en kraampjes, altijd vrij opdringerige jongetjes die met “English, Sir?” je aandacht proberen te krijgen. Als dat niet lukt hoor je nog een staartje “Francais?.. Alman?..”De auto’s stoppen in principe nooit voor je, maar ze toeteren wel, dat dan wel weer. Overal minaretjs maar nergens mooie gebouwen of moskeeën. Alles van golfplaten daken, tot aan de moskeeën toe. Aardbevingsgebied…

Rijst met salade gegeten, waar ik nu eens geen brood maar een soort pannenkoek bij kreeg geserveerd. Eerst dacht ik dat het een servet was, maar die delen ze hier nooit uit, dus dat kon het niet wezen. Ook proefde hij taaier dan een servet.

Eind van  de middag maar eens naar het busstation geslenterd. Daar zaten een stel turken en verder nog 7 buitenlanders: 2 Fransen, 3 Duitsers en twee Canadezen. De bus zou om zes uur vertrekken, maar om acht uur kregen we te horen dat hij pas om twaalf uur zou komen, en of we maar de mogenochtend om 7 uur wilden terugkomen. Enfin, toen zijn we maar met alle buitenlanders samen in een 6-persoons en een 2-persoons kamer in een goedkoop hotelletje gedoken. Eén van de Fransen vertelde me over een boot van istanbul naar Trabzon. Ze zijn gegaan (2 dagen) alles inclusief voor 140 Lira’s. Goede tip voor de terugreis.

Eindelijk! We kunnen weg uit deze rotstad. Als we morgen vóór vijf uur ‘s middags richting Herat vertrekken, zal ik er geen traan om laten uit deze stad te vertrekken. Toegegeven, ik ben alleen in het centrum geweest, waar ons hotel ligt. En dat is één grauwe betonmassa volgestopt met auto’s en dus stank, en lawaai (soms wel 40 claxons per minuut, ik heb ze geteld…), en stroeve gezichten, geen enkele fleur in de straten. Er schijnen echt wel enkele leuke steegjes te zijn, maar ik ben ze niet tegengekomen. Ik had wel wat anders aan mijn hoofd: een hardnekkige dysenterie.

Waarschijnlijk had ik hem opgelopen door het eten van een stew van bonen. vlees en groenten in een restaurant onderweg vanuit Erzurum. Ik ben al een paar jaar vegetariër, maar had behoefte aan iets zouts, en dit was het enige hartige dat ze hadden. Nog diezelfde avond heeft de bus nog een aparte noodstop voor me gemaakt zodat ik de stew via dezelfde weg weer naar buiten kon werken (en buiten de bus dus gelukkig). Alle Turken en Iranezen in de bus lachen natuurlijk. Diarree, en de rest van de busreis (anderhalve dag) verhoging. Kwam verreisd aan. Kon geen eten binnenhouden (maar ik had toch geen honger), maar ook geen drinken (en ik had wél dorst…). De combinatie van alles gelijk weer uitkotsen en ook nog dun aan de schijt zijn, deed mij bijzonder snel uitdrogen. Ik begon immodium-casules te slikken, die de diarree wel stopten. Maar omdat ik nog steeds niets binnen kon houden, begon ik me zowaar zorgen te maken. Ik had een kamer gehuurd met Phillipe (een aardige franse jongen van mijn leeftijd) en Wolfgang (een oudere Duitser) en dat gaf me veel steun. Maar aan het eind van de tweede dag voelde ik me zó beroerd dat ik besloot dat als de toestand morgen niet zou verbeteren, ik via de Hollandse ambassade naar een dokter zou hebben geïnformeerd. Of misschien zelfs rechtstreeks terug naar huis gevlogen: ik voelde mijn polsslag inmiddels al stroperig worden…

Maar net toen ik dat zo’n beetje besloten had, werd ik in de lobby door de hotelbaas aangeschoten met dat ik er erg ziek uitzag. Hij tipte mij dat er in de kamer naast ons vier pakistaanse dokters logeerden en hij adviseerde me eens bij hen langs te gaan. Ze bleken erg aardig, en hebben een recept voor me geschreven: Véél gesteriliseerd water met glucose drinken, waarbij anti-braak-tabletten ervoor moesten zorgen dat ik het niet gelijk weer uit zou spugen. En onderwijl een antibioticum kuur. ‘s Avonds zat ik alweer aan mijn eerste potje yoghurt, en de volgende dag kon ik alweer alles eten, alhoewel ik nog steeds niet zoveel trek had.

Ik voel me vandaag al stukken beter, alleen nog wat gammel en moe. Ik had gehoopt mijn visum voor Afganisthan (20 gulden), vandaag al te hebben, en dat had best gekund, maar om één of andere duistere reden was de ambassade dicht. We konden er wel formulieren meekrijgen en ons geld kwijt, maar kregen dan de visa pas morgenmiddag. Vanmiddag wat met Phillipe zitten babbelen in de bezoekershal van het PTT-gebouw (airconditioning!). Heel aardige, sportieve jongen. Wolgang is een beetje ‘n vreemde: een gezet mannetje met naar schatting 80 kg bagage bij zich (twee koffers, een rugzak, een zware handtas, en nóg een tasje). Gisteren kwam hij uit de stad terug en had hij souvenirs gekocht:  oorbellen en armbanden. Onder andere een armband van zilver en goud, bedakt met edelstenen. Die had ‘m 400 DM gekost. Voor zijn verzameling, zei hij. Vanmiddag kwam hij moe uit de stad terug: hij had zijn camera proberen te verkopen, maar de mensen hier bleken geen interesse te hebben. Overigens was hij niet onbekend in deze contrijen, was bij elkaar al twee jaar in Turkije geweest en verder in Zuid-Amerika, Australië en weet ik al niet waar.

Het hotel, Namir Kabir, kost 150 Rials (6 gulden) per nacht, maar had wel een leuk soort reuring van vooral europese backpackers richting India. Een jong stel Canadezen kon ik goed mee overweg, en ik kwam zelfs een Haarlemmer tegen.

Die bus die 26 juni om 5 uur naar Herat zou vertrekken was een mooi staaltje bedriegerij: Eerst ‘s middags al op straat door iemand een andere bus in gepraat, maar daar bleek ons kaartje bij nader inzien toch niet geldig. Snel terug naar het hotel. Maar daar verscheen onze bus ook niet. Om 6 uur eens opgebeld: Ja, hij zou zó komen. Om 8 uur kwam het bericht dat hij waarschijnlijk níet zou komen. Wij met zijn allen dus kwaad naar Levan-tours. Daar bleek: er was stomweg nooit een bus voor ons geweest. We hadden misschien al nattigheid moeten voelen: dat kaartjes kopen ging heel gemakkelijk (terwijl de hele week juist alle busritten richting het oosten uitverkocht waren vanwege een religieus festival),  en twee van ons bleken zelfs eenzelfde stoelnummer gekregen te hebben… Uiteraard wilden ze ons ons geld niet teruggeven, maar daar moesten ze op terugkomen nadat wij de poitie erbij hadden gesleept. En zo zaten we diezelfde avond toch weer in Amir Kabir (“Mister, how are you today?”).

‘s Avonds nog twee aardige Indiërs gesproken die een heel programma voor me opstelden van-dag-tot-dag, met verscheidene adressen van yogi’s en hun familie in Dehli.

De volgende dag hebben wij (Phillipe, Wolfgang en ik) geprobeerd buskaartjes naar mashad te krijgen, maar toen dat nog steeds niet lukte gooiden we het over een andere boeg en hebben kaartjes naar Kerman gekocht om zo in ZO-richting Iran te verlaten en via Quetta naar Kabul of Peshawar te komen. We zouden om 5 uur ‘s avonds vertrekken, maar op het hotel werd 10 uur ‘s ochtens een affiche opgehangen dat om één uur vandaag nog de “Sivlver Express” naar Kabul Dehli en Katmhandu zou vertrekken. We hebben tickets gereserveerd en zijn terug naa Mikan Tours gegaan om te kijken of we onze tickets nog konden cancellen. Wolgang en ik vertelden een smoesje dat Phillipe, die niet mee was, in het hotel ziek was geworden en dysenterie had. Dat lukte! De “Silver Express” bleek te bestaan en we kochten voor 25 dollar een ticket naar Kabul.
De bus was een ongelooflijke hyppie-bus: oud, zonder airco, een deel van de stoelen ontbrak, en het geheel leek bij elkaar gehouden te worden door een dikke laag zilververf, vandaar de naam. De ramen konden allemaal wél open, dus het was al met al eigenlijk toch wel aangenaam. Die dag kwamen we nog geen 100 km ver, maar zéér relaxed: een uur pauze gehouden bij een rivierbedding. En aan het eind maakten we nog een D-tour om die nacht op het strand aan de Kaspische Zee te kunnen slapen. Ikzelf heb mijn saapzak er niet aan gewaagd, waardoor het vrij koud slapen was. Maar om half vijf ‘s ochtends begon het te regenen en moest er sowieso opgebroken worden en zaten de meesten met natte slaapzakken. Wel kregen we heel aardig een plek aangeboden om te schuilen, en thee en dekens. Die dag verder tot achter Mashad gereisd. Mijn mede-reizigers waren uitsluitend Europeanen, en het was een enorm shithol.
Die nacht sliepen we allemaal in de bus zelf, en de volgende ochtend bereikten we de grens met Afghanistan. Daar vier uur oponthoud voor het nodige formulier-werk en toen op naar Herat.
De rugzakken lagen bovenop, alhoewel er onderweg ook een paar afgevallen waren, wat we gelukkig toevallig net zagen gebeuren… Mijn eigen rugzak was vanuit een reservetank benzine op gelekt.
Het Perzische landschap kon me niet zo bekoren: voornamelijk één grote dorre woestijnvlakte met droge grasbultjes en heuvels op de achtergrond. Wel overal veel scharrelaars. Eén zeer mooi stukje door bestruikt berggebied. Of kwam dat door de arenden die er rond-cirkelden? Of door de Ierse muziek die er op dat moment opstond?
De plattelandsbevolkng met erg arm zijn: de verspreide nederzettingen zien er armoedig uit en alles is kurkdroog. Overal schaapskudden en als lastdier ezels. De wegen in Iran en Afghanistan zijn goed geasfalteerd en rustig. Dus we hadden mooi kunnen opschieten, ware het niet dat we één chauffeur hadden, John, die om de haverklap uitgebreid pauzeerde. Maar wel zeer relaxed dus.
Vanavond slapen we in het Niagara Hotel in Herat en blijven daar twee dagen. Ik kijk mijn ogen uit naar de schaarse natuur die hier te zien is: vreemde insecten en een soort beo’s met een zang die het midden houd tussen een zanglijster en een papagaai, met een gele tekening op de overigens glanzend blauwbruine kop, vleugels donkerbruin met een witte vleugelstreep (in vlucht een groot wit veld) en borst en buik beige tot bruin, snavel en poten weer geel. Verder ook nog een groot soort witte kwikstaart. Het was mijn eerste kennismaking met een duidelijk ander geographisch district, niets terug te vinden in mijn oude vertrouwde “Kist” (vogelgids van Europa).

Gisteren zouden we gaan zwemmen, maar het zwembad stond leeg. Die dag voornamelijk rond het hotel gebleven. ‘s Avonds gegeken naar een partijtje poker van mijn reisgenoten. Ik vond het om best wel veel geld gaan, soms wel 10 gulden per potje. Maar het was leuk om te kijken, en er werd plezier gemaakt. Ondertussen wat zitten kletsen met een canadees meisje. Wat de rest allemaal aan het gebruiken was weet ik niet. In ieder geval werden er veel joints gerookt. En ze dringen af en toe ok wel aan om mee te doen, maar het vreemd-geurende goedje trekt me niet. En ik had al wel gezien dat ze er ‘s ochtends ook bepaald niet frisser van opstonden.
Ik geloof trouwens dat ik zo’n beetje het meeste geld van iedereen hier bij me heb, en dat terwijl ik als eerste alweer terug ga (in september beginnen de colleges in Wageningen weer). Aan de grens hadden we moeten opgeven hoeveel geld we bij ons hadden, maar de meesten kwamen niet verder dan zo’n 300 dollar, terwijl de meesten wel 4 maanden tot een jaar in India wilden blijven. Zelf had ik 1300 gulden, voor 3 maanden. Nou ja, iedereen zit lekker met zijn geld te soebatten. Afghanistan is in ieder geval nog niet zo goedkoop als ik hoop dat India zal zijn.Gisteren mijn Malaria-tablet vergeten. Goed aan blijven denken!
Ik geef het canadese stel mijn adres in Oegstgeest. Ze waren nog van plan naar Holland te gaan om wat musea in Amsterdam te bekijken en zo. Ik heb ze maar gezegd dat ze altijd welkom zijn op de Regentesselaan. Geen idee wat pa en ma ervan zullen zeggen als ze daar opeens opduiken, maar ik zou het leuk vinden als ze de gelegenheid gebruikten.

Om 10 uur in Kabul aangekomen bij Friends Hotel. De volgende dag gelijk een visum voor India geregeld.
Ook Kabul was nog warm, al ligt de stad een paar honderd meter hoger, een beetje tegen de heuvels aan, wat iets scheelt in de temperatuur en het vooral ‘s nacht aangenaam maakt. Twee dagen lang wat aan het verkennen geweest (“chicken street” is de plaatselijke koopgoot) en ondertussen geprobeerd vervoer naar Peshawar te regelen, wat nog niet meeviel.
Niet de mooie straatjes met tonga’s zoals in Herat, maar Kabul was toch wel een interessante stad met veel bekijks in de eindeloze winkelstraatjes. Een man sleepte een arend aan een touwtje achter zich aan door de hoofdstraat. Hij was voor 350 gulden te koop.
Max, een Italiaanse jongen die al wel een kaartje voor Peshawar had, kon me tippen waar ik er uiteindelijk ook nog één kon krijgen. En de dag daarop om 7 uur ‘s ochtends vertrokken. Ik zat de hele dag naast een Zwitserse handelsreiziger die in Japan woont en elk jaar een reis om de wereld maakt (hij liet me zijn reisticket à 9000 gulden zien). Hij legde uit hoe hij elke rondreis steeds één deel uitpikte om over land af te leggen. En dit jaar was dat dus Afghanistan en Pakistan geworden.
In Peshawar gegeten en toen gelijk de nachttrein naar Lahore genomen. Buto was twee dagen eerder afgezet door militairen en we wilden niet langer in Pakistan blijven dan nodig. Ik heb wel rondgekeken, maar kon geen spanning ontdekken, zelfs letterlijk geen militair gezien.

Een spoorwegbeambte had voor 10 rupees een slaapplaats voor ons verzorgd en dat leek in orde, maar tijdens de nacht werd de trein steeds voller en op het laatste lagen we met z’n drieën op het reeds voor één persoon krappe bed. Enfin, weinig geslapen.
In Lahore even uitgerust in de stationsrestauratie en toen een oude bus naar de grens. Die busrit mijn ogen uitgekeken: Hier was het opeens na weken groen en drassig! Overal runderen, kinderen spelend in modderpoelen, fruitventers, en zelfs heuse regen. De bus bleek 5 kilometer vóór de grens te stoppen en ons werd verteld dat we moesten overstappen. Er was echter niets om in over te stappen. We schuilden in een andere bus voor de regel en zagen hoe de weg langzaamaan in één groot zwembad veranderde. Tot onze enkels toe door het water wadend trachten we een bus tot de grens te vinden. Uiteindelijk met een taxi-ritje alsnog snel de grens bereikt.
De grens was een langgerekte zone van enkele kilometers waar af en toe een hokje stond waar een of andere formaliteit moest worden afgehandeld. Max bleek totaal géén geld bij zich te hebben. Ik heb hem voor 5 minuten de helft van mijn travellercheckes geleend, en voor mijzelf dan maar 300 dollar opgegeven. Maar ik had er wel de schurft in, waarover later meer.
Kreeg ook last van buikpijn, wellicht constipatie van het vele stil zitten.

“gouden tempel”. Schoenen afgeven, hoofddoek op, voeten wassen, en dan, samen met honderden anderen, de tempel binnen. Plots lijkt de stad vergeten, en loop je in een sprookjesachtige sfeer vol achting en heiligdom. De tempel bestaat uit een grote witte rondgang om een vierkante vijver met in het midden de tempel zelf, schitterend van bladgoud. Binnenin de tempel muziek, gebed, gratis voedsel en een offerplaats war ik ook een paar 10 Paisa munten op een enorme berg heb gegooid. Heerlijke sfeer. Ben ik de bovengalerij gaan zitten en heb tijdenlang geluisterd naar de muzikanten en gekeken naar de eindeloze stroom bezoekers.

Terug naar mijn guesthouse, vanuit de riksja weer naar al het tumult om me heen gekeken, maar ook naar de grote groepen gieren en zwarte wouwen die boven de stad cirkelden, de groene parkieten, soort beo’s , kraaien en noem maar op.  Dat terwijl de bestuurder zich voor twee rupees in het zweet aan het fietsen was voor mij. Die rolverdeling moet ik nog wel aan wennen merk ik.

Twee reausachtige oehoe’s vlogen vlak voor me op! Eén ervan strijkt even ater dicht bij me neer. Als ik hem benader voor nog maar eens een foto, maakt hij geen aanstalten om weg te vliegen, maar gaat in plaats daarvan wat dreigend voorovergebogen in mijn richting zitten. Ik heb toen toch maar weer voorzichtig een paar stappen terug gedaan. Respect! Even later een jonge ijsvogel vlakbij. En twee donkerbruine fazanten met in de vlucht prachtig rossig-bruine bovenvleugels. En veel vreemde insecten, vooral veel libellen, en ook nog eens bizarre planten. Tamelijk verbrand en dorstig kwam ik op het station aan. Daar kwam plots een moesson-bui uit het niets opzetten. Wachtend op de trein nog een paar foto’s gemaakt van een slangenbezweerder, iets wat de omstanders vrees ik veel interessanter vonden dan die hele slangenbezweerder op zich.
De trein was een belevenis: Je stapt in een wagon die volgens  het koperen bordje plaats biedt aan 13 personen, en na enkele tussenstations (ik bleek een kaartje voor een stoptrein gekocht te hebben) was het daadwerkelijke aantal al 45 man. Wel prachtig om zo mee te kunnen kijken en beleven met de hele gezinnen met kinderen, het gekissebis, de venterjes (vaak nog kinderen) van kleien kommetjes met cha, het landschap van tarwe-akkers, het stoppen om water voor de stoomketel bij te tanken, het roet van de locomotief dat door de open ramen naar binnen vloog, enz.

Nog een paar dagen in Tourist Bungalow gelogeerd. Prachtige wolkeloze avonden meegemaakt met fantastische sterrenhemels, overal glimwormen van verschillende soorten (allemaal met hun eigen vuurtoren-code), en kleine uiltjes op insektenjacht. Overdag een paar prachtige donkerbruine vlinders met een gele zoom langs de vleugels gefotografeerd. En me vermaakt met brutale little green bee-eater waarvan er een heleboel op de ballustrades van de balkons van het hotel zaten. Soms waren ze zo tam dat ze in vlucht een vlieg van mijn broek af “snapten”. Verder een soort beo’s, gekko’s, een soort mongoest waar flink alarm voor werd geslagen door allerlei zangvogeltjes, een fraaie valk, veel leuke kleine (ruigpoot? ) uilen, zwaluwen met een langepen aan hun vleugels en een rode stuit en kop, anderen met meer een huiszwaluw tekening maar dan met een donkere buik, ‘n soort wielewaal, gieren, hagedissen met grijsblauwe rug en oranje buik en een lelijke ronde kop, weer die ijsvogels, kakkerlakken in rode en zwarte uitvoeringen, snel en groot en overal.

Na nog eens aangedrongen te hebben bij de ashram uiteindelijk voor vier dagen accommodatie in het klooster zelf gekregen. Ik lig nu in een kamer van Sivanandashram, die ik deel met Grivant. Het meubiair is hier zeer simpel: Een matras, en eén plankje langs de muur, met daarop één vaas.  Maar de kamer is mugvrij en er is een fan en licht.

De meditaties vallen me niet mee, en ook het stuk bijbel waar ik nu ben (brieven van Paulus) kan me niet zo boeien. De Satsang ‘s avonds was wel weer interessant: eerst een uur Sanskriet zang onder begeleiding van harmonium, trom en bel-gerinkel. Vervolgens had een monnik die echt vlot praatte toch een vol uur nodig voor één enkele statement: Samadhi is een subjectieve zaaken daarom niet door wetenschap geaccepteerd wordt in zijn bewustzijnstoestanden en verworven eigenschappen. Daarna nog weer muziek tot tien uur en toen met een handje kikkererwten moe naar mijn kamer.

Vanochtend moeite met opstaan maar de asana’s waren werkelijk verkwikkend.

Gistermiddag us er nog een fransman bij gekomen. Hij draagt tee verticale strepen op het midden van zijn voorhoofd: een aanbidder van Krishna.

‘s Avonds maar eens geen saus bij de rijst genomen want ik ben weer eens wat aan de dunne. Ook maar eens wat ge-experimenteerd met Norit kijken of dat helpt. Het eten in de ashram is overigens voor Indiase begrippen prima: ‘s Ochtends kan je een schaaltje bonen of een soort griesmeelrijst (lekker) met thee krijgen. Het gaat er tijdens het ontbijt ongeregeld aan toe, iedereen loopt af en aan. Wel na afloop natuurlijk je mok en kom wassen: eerst inwrijven met zand en dan goed afspoelen. Lunch is altijd rijst, soms wit, soms geel van de kerrie. Verder krijg je daar naar believen Roti (chapati), sabsi of andere groenten-sausen, en kali (een soort kerrie-water) bij. Een enkele keer ook dahl en aan het eind soms een wit-vlokkig soort melkwater, wat behoorlijk goor smaakt. ‘s Avonds min of meer hetzelfde.  Bij deze twee hoofdmaaltijden moet je dan wel op tijd zijn en wordt er eerst een kwartier lang Haree Krishna gezongen, terwijl iedereen binnendruppelt. Onder het uitdelen zingen ze iets anders, wat meer als een gebed klinkt. Daarna nog een keertje Haree Krishna, Haree Rama, en tot slot nog een kort gebed door de “chef-kok” swami. De meeste monikken plengen vervolgens eerst nog wat water rond hun bord. En dan wordt er in rap tempo gegeten. Eten gebeurd, zoals in heel India, met de rechterhand. Ik begon zelf met mijn linkerhand te eten, omdat ik nu eenmaal linkshandig ben. maar ik ben toch maar op rechts overgestapt toen ik begreep dat dit voorschrift was en dat de linkerhand als onrein beschouwd werd omdat daar op de WC hun billen mee wassen met water uit het kraantje aan de wand. Zelf neem ik die gewoonte niet over, maar om misverstanden te voorkomen eet ik dus toch maar rechtshandig.

Na elke maaltijd moet je je (ijzeren) plaat, kom en mok zelf weer schuren en afspoelen en afgeven aan een jongetje dat keurt of het schoon is. Zoniet, dan krijg je het gewoon weer terug.

Op straat lag een zojuist doodgereden hond. Naar gezicht.

‘s Middags wat foto’s gemaakt rond de ashram. Vooral mooie vlinders. Maar ben gammel en voel me verkouden, en heb de rest van de middag op mijn kamer doorgebracht. Brief geschreven aan mijn ouders (die heb ik beloofd wekelijks te schrijven), en eentje aan broer Chris en Titia.

Om het kort te houden: de 22ste niet naar de ashram gegaan omdat er een misverstand over een wekker was met Givant. Enfin, ook de swami bleek er achteraf niet te zijn geweest. Wel ontbijt en Vedanta-cursus gevolgd en gevraagd of we nog een dagje extra konden blijven. Dat kon. Brieven afgemaakt en gepost, en ng een paar uur in de bibliotheek doorgebracht. Iedereen kan deze klooster-bibliotheek vrij in- en uitlopen, en er staan gewoon rekken met boeken. En er is altijd een dienstdoend bibliothecaris. En dat is maar goed ook want eenmaal kwam er een zebu binnen kloffen en hapte gelijk het eerste boek van de dichtstbijzijnde plank. De zebu is weliswaar een heilig dier, maar de bibliothecaris ging er wel met een soort mattenkloppertje achteraan om het dier weg te jagen en zijn boek weer terug te krijgen.

Verder nog gesprekken (audiënties) gehad bij Shankarananda, een aardige monnik. En het dagprogramma van Vedanta-readings, Hata yoga en satsanga’s gevolgd. Tinwhistle gespeeld aan de oever van Ganges.

Mijn fototoestel draaide na zijn laatste opname door naar 37 en blokkeerde vervolgens. Maar bij het terugspoelen hoorde ik de perforatie kraken en scheuren. Na een paar draaien ging het veel te zwaar. In een poging het filmpje te redden ben ik met fototoestel en al omgekeerd in mijn slaapzak gekropen, bij wijze van donkere kamer. Na lang prutsen in de warme vochtigheid van de slaapzak besloot ik de rechterkant er maar af te scheuren. En een nieuw filmpje ingezet. En daar gelijk een deel van de foto’s mee overgedaan. Ik vermoed dat het plakkerige moesson-weer het filmpje heeft doen verkleven. Het fototoestel vanaf nu steeds maar zo droog mogelijk opbergen. De ashram betaald met een donatie van 30 rupees, waarna ik als donateur alsnog een rondleiding over het terrein kreeg, en een soort oorkonde, wat pamfletten van Sivanada, en wat poeder om stippen op mijn Trikuti te zetten. ‘

s Middags weer vertrokken naar Haridwar, en daar ‘s avonds een tijd lang geboeid gekeken naar alle bedrijvigheid op de stoepen van de Ganges, het bidden, het wassen, de tewaterlating van bladerbootjes met kaarsen.

De volgende ochtend nog een grote boom bomvol kleine zilverreigers, ralreigers en kwakken bekeken.  Toen ik ook nog eens foto’s wilde maken werd me door een politieman duidelijk gemaakt dat dat niet mocht, iets te maken met dat het een “prohibitit area” was.
Die middag voor zeven rupees een bus naar Kotadwora genomen. De weg was goeddeels onverhard en de weg kruiste af en toe een rivierbedding waar in deze moesson-tijd een behoorlijke puist water langs stroomde. De chauffeur wachtte dan eerst een ogenblik, leek moed te verzamelen, om vervolgens met zoveel mogelijk vaart dwars door het water te rijden. Het water spoot in een fontein onder de achterdeur door de bus in. Verder mijn ogen uitgekeken aan mede-reizigers, zowel Indiërs als hun pakken bagage, en geiten en kippen, enzovoort. Het landschap in deze voorbergen richting Nepal bestond vooral ui Eucalyptus-bossen, nogal eentonig. En een paar jongens die mij claimden om me uit te vragen over mijn bagage, mijn camera, mijn pa’s salaris en mijn vriendinnen waren wat minder leuk. Die heb ik op een gegeven moment wat afgepoeierd.
In Kotadwar gegeten, van een fraaie zonsondergang genoten en een hotel opgezocht.

De volgende dag om 6 uur naar het treinstation in Kotadwar gegaan. Ik was van plan om met de bus richting Ramnagar te reizen om daarlangs Nepal in te gaan. Maar de wegen waren te zeer overstroomt en de bussen reden niet die kant op. Toen maar een stoomtrein naar Lucknow genomen, een reis van 12 uur. Daar een riksja genomen naar het goedkoopste hotel dat hij kon vinden. Specs-hotel had een simpele kamer voor 12 rupees, nog steeds boven mijn “dagbudget”… Mijn truc om de riksja-mannen in te schakelen om een goedkope kamer voor me te bemiddelen leek dus niet te lukken. Maar even later bleek heel Lucknow gewoon een relatief dure stad te zijn om te overnachten: andere hotels kostten al gauw 30 tot 40 rupees. Dus deze kamer maar genomen, ontspannen met asana’s, in de stad een scherpe maaltijd genuttigd en naar bed. Vandaag uitgeslapen, me laten informeren in het Tourist Department, en de National Botanic Garden bezocht, een soort van slordig aangelegd Arboretum. Nog even een poging gedaan een moskee te bezoeken, maar ik vond het interieur van kitcherige luchters en een soort zilveren miniatuur-kastelen zó lelijk dat ik de gids, die ongevraagd begonnen was een uitleg te geven, snel bedankt heb voor de moeite en er snel weer uitgelopen ben. Op de terugweg in een teashop een coffee gevraagd, waarop ik een “cof of tea” kreeg. Enfin. ik vond het wel best, de sterke thee met melk en suiker  is verkwikkend, en dat is wel nodig in die broeierige moesson.

Eens kijken wat ik vandaag nu zoal in een dag tijd gegeten en gedronken heb: 1 warme melk, 2 chapati’s met saus. 1 tea. 1 sweetie. 5 banaantjes. 1 limo met ijs, 1 tea, 1 coffee, 1 mango milkshake, een stukje kokos, een citroen-ijsje, 1 fanta, 1 kaasburger, 5 chapati’s met 2 sausen, 1 lassie-shake (met heerlijke frisse yoghurt), 1 mango milkshake en in het hotel nog een black tea. Totaal aan paisas 70+220+50+15+25+240+25+25+300+450+125+0=1580. Omgerekend 5,75 gulden. Ook weer boven mijn “dagbudget”, dus morgen maar wat kalmer aan doen.

Morgen ga ik sowieso maar weer verder want Lucknow vind ik niet erg bijzonder: het is een ruim opgezette, wat modernere provincie-hoofdstad, met brede straten, nette winkels en grote regerings-gebouwen. Ik wil verder naar Benares, de meest heilige stad van de Hindu’s.

De wagon in de mail-express stoomtrein van Lucknow naar Varanasi zag er verdacht leeg uit. Dat vermoeden was terecht want deze wagon bleek gereserveerd. Een eind verderop in de trein, wagons met enkel soldaten en andere wagons met enkel vrouwen passerend, bereikte ik de inmiddels mij welbekende overvolle ongereserveerde tweede klas wagons. Maar ik had dit keer mazzel en mocht een groot deel van de reis op het conducteurs-bankje zitten en kon lekker naar buiten kijken. Hoewel minder vogelrijk dan het stuk van Haridwar naar Lucknow toch nog steeds veel gezien: zilverreigers in de rijstvelden bonte ijsvogels, arenden, en weer enkele prachtige enorme sarus kraanvogels.

In Benares eerst een nacht in Bharat Resthouse geslapen, maar de volgende dag toch een kamer meer in het centrum van de stad genomen, in Welcome Hotel. Daar heb ik de nacht erop vervolgens tot half drie ‘s middags doorgeslapen. Heb regelmatig last van hoofdpijn en diarree.

Mezelf getrakteerd op een exemplaar van “the book of Indian Birds” van Salim Ali. Dat heb ik wel verdiend, kan ik al die vreemde vogels eens op naam brengen. Hoewel het moeten beschrijven van “ziet eruit als een bruine gaai…” enzovoort ook wel iets had. Ik gelijk kijken of ik een gekke roofvogel kon terugvinden die paniek zaaide onder de duiven in de stad: iets kleiner dan de talloze zwarte wouwen hier, met een recht afgesneden staart (dus minder gevorkt), wat kleinere meer havikachtige vleugels en een levendige streepjes-tekening op de creme-bruine borst en buik. Roep een schel, fluitend “pieèw”. Maar helaas: het boek beschrijft zo’n 280 van de algemeenste vogels van India, zo’n 10% van het totaal. Deze zat er niet bij.

Bij de uitgang van de boekwinkel wachtte een man met een 1,5 meter lange python me op. Ik kon ook een cobra kijken. En even verderop liep een tweede met een mangoes aan een leiband. En een cobra-mangoes gevecht was ook te regelen, maar zou me dan 15 rupees kosten.

Ik ben nu een dikke drie dagen in Benares maar heb al wel een idee, denk ik. Ik heb nog niets van de toeristische bezienswaardigheden gezien. Maar de bevolking van de stad heeft mijn indruk van de stad al op een behoorlijk negatieve manier bepaald: er zijn hier ontzettend veel bedriegers, oplichters en dieven. Soms lijken ze voor niets terug te deinzen. Bijvoorbeeld in het Welcome Hotel waar ik verblijf zouden twee jaar geleden nog twee fransen zijn beroofd en vermoord (ik houd mijn deur dus ook ‘s nachts maar goed van binnenuit op slot). Op straat wordt ik constant lastig gevallen door allerhande handelaren in zijde, fluiten, citars, brocade, hash en opium. Twee keer heb ik zo’n ventje van 20 jaar door laten praten om te kijken waar het heen ging. Er zit altijd een mooie opbouw in hun praatjes. Ze beginnen met “no money, no business” en “I’m a student” (so) “I’m your friend”, om vervolgens ergens terloops te vragen in welk hotel je zit, om vervolgens een veel betere en goedkopere kamer voor je weten in een hotel waar we toevallig vlakbij zijn en zo even langs kunnen. En dan kan ik gelijk ook even een bezoek brengen aan de crematie-plaatsen, of naar de golden temple, en valt er onderweg ook nog een zijde-winkel van een familielid te bezoeken (“just looking” of course). Of hij laat je de Ganges zien en somt vervolgens de voordelen op van boottochtje. en als je dan zin zegt te hebben in zo’n boottocht dan, wat toeval, heeft hij een (kennis met een) boot. En als ik uiteindelijk niets afneem wordt er nog een laatste riedeltje afgedraaid: “hasj?”, “dope?”. Ik zal niemand kwalijk nemen dat ze aan me willen verdienen, maar ik wordt het wel zat dat er niet gereageerd wordt als ik duidelijk aangeef geen interesse te hebben. En het zijn er ook zoveel, om elke keer weer af te slaan, alleen al die stoet riksja-mannen die één voor één “Hellóóów my friend!” naar je snerpen. En de rest van de overvolle straat-bevolking loopt dwars door me heen, wat me al met al geen welkom gevoel geeft.

Wat overblijft zijn de bezienswaardigheden, de koopwaar en het hindoeïsme. Vooral dat hindoeïsme, wat zo lagen dik bovenop deze “city that is a prayer” schijnt te liggen, vind ik nog moeilijk te ontdekken. Morgen vroeg maar eens naar het baden kijken. Vandaag naar een burning place geweest. Hier lagen vier in rode sari’s gewikkelde vrouwenlichamen (als het mannen zouden zijn geweest waren het witte sari’s geweest) bezig tot as te vergaan op vier verschillende houtstapels. De as zal later verzameld worden en op strovlotten gelegd aan de Ganges geofferd worden. Boeiend, en eigenlijk totaal niet luguber. Helaas mocht ik maar vijf minuten kijken. De troebele europese geest zal de zielen van de gestorvenen op de lange duur geen goed doen. En fotograferen is al helemaal uit den boze. De ziel die het lichaam verlaat mocht eens onverhoopt door het fototoestel opgeslokt worden…

Ganges, waarom ben jij nu heilig? en niet de Rijn? of de Donau? Die laatste schijnt qua rivier ook nog eens best wel op de Ganges te lijken, is mij verteld. Wat is er in godsnaam zo bijzonder aan jou, Ganges? Niets natuurlijk, tenzij je Hindoe van geloof bent.  Die mensen zijn enorm devoot. En het gecremeerd worden aan de oever van de Ganges  is een enorme uitgaaf voor de familie, maar nog steeds zeer gewild. Maar toch, hoe gelovig zijn ze nu alles met elkaar? Hoeveel geloven ze zelf? Het volk komt me in ieder geval niet erg vroom over, met al zijn ruziemakers en bemoei-als.

Voor mij blijven de bedevaarders die samenkomen op de trappen naar de Ganges toch wel het mooiste wat Varanasi te bieden heeft. Soms ziet het er zeer gewijd en intens uit, oude mannetjes die rechtop zittend in het water gebeden mompelen of helemaal stil zitten. En vlak ernaast kan het er soms weer ronduit prozaïsch uitzien als een moeder haar kind uitgebreid aan het inzepen en wassen is. Ik heb daar uiteindelijk nog mooie Varanasi momenten meegemaakt, stilletjes in een hoekje op de trappen zittend en gewoon maar kijken naar het hele leven dat ik daar zag gebeuren.

Ik had nog een beroemde yogini willen bezoeken in de naar haar vernoemde Anand Maj Maa ashram, maar ze was tijdelijk ziek en er was ook verder geen programma in die ashram te volgen.

Tijd om weer eens verder te reizen, naar Agra, of Nepal, ik zie wel.

In Benares die dag nog de Gurda-tempel bezocht die klein en smerig is, maar wel leuke rhesus- apen herbergt. Toen ik onder een poort door liep voelde ik opeens een ruk aan mijn haar en toen ik omkeek zat er zo’n aap me met een heerlijk onschuldig, brutaal gezicht aan te kijken. De pilaren van de tempel bestonden op zich weer uit deel-pilaren, onderaan vijf (de elementen), bovenaan overgaand in één pilaar (brahma). Ook de daarnaast gelegen Tulsi Manas tempel bezocht. Het had mooie spiegel-schilderingen op marmeren muren, maar ik voelde me toch weer vrij gammel en vrij vlot weer naar mijn hotelkamer gegaan.

De volgende ochtend vroeg om zes uur in een huurbootje gegaansamen met drie fransen. Dat was erg leuk en we konden de gats goed bekijken. Ik voelde me tegelijkertijd ook wat opgelaten onder het begluren van de bedevaarders, en durfde eigenlijk alleen in de schaduw van de voluit en ongegeneerd fotograferende en filmende fransen zelf ook af en toe een foto te schieten.

De drieman sterke roeiende bemanning was voor mij als race-roeier wel érg traag en lui. Natuurlijk moesten ze af en toe wel hun best doen als we tegen de stroom op roeiden, omdat ze anders in de stevige moesson-stroming achteruit zouden drijven. Maar als het even kon zaten ze toch het liefst onderuit of light peddelend, terwijl ze op hun betal kauwden. Daarna nog even de Vishnawath tempel bekeken, met zijn dak van bladgoud. Als je de gouden tempel van Amritsar al hebt meegemaakt dan verbleekt dit als een tussen de andere gebouwen verscholen gouden dakpan.

Ik was toen wel klaar in Benares of Varanasi zoals de Indiërs het zelf noemen. Varanasi = stad tussen de Varana en Assi rivier. Nog een zijden sjaal (5 gulden, misschien wat voor Erica) en een borduursel van Boeddha of Brahma (20 gulden) gekocht. Geen idee of ik erg was afgezet, maar kreeg de indruk van niet (ook daar zijn ze goed in, hehe), ook de hotel-eigenaar en een mede-busreiziger verzekerden me dat het een goede prijs was.

Ik besloot naar Pokhara (Nepal) te gaan. Het was dichtbij en het moest daar prachtig zijn. Dus ik nog eens extra naar het Foreigners-Registration-Office gegaan om me ervan te verzekeren dat ik géén visum voor Nepal nodig had. Dus toen ik een da reizen later pas ná het passeren van de Indiase kant van de grens uiteindelijk te horen kreeg dat er wél een visum à 63 rupees moest worden gekocht, voor een verblijf van zeven dagen max., baalde ik flink. In combinatie met de gestage regen en donkere luchten boven Nepal besloot ik toen maar gelijk terug en door te reizen naar Dehli. Nepal komt vast nog wel eens een andere keer.

Die avond met de stoomtrein tot Gonda gekomen. Wat gedut in de dormitory van het treinstation en toen verder gereisd via Lucknow en Barreilly. In Barreilly kon ik nergens een hotel vinden en ben ik uiteindelijk maar bovenop mijn rugzak gaan liggen, express juist middenin de hal volgepakt met andere slapende reisgezelschappen, ongetwijfeld mede gadegeslagen door wat dieven. maar ik sliep pal tegenover de Inquiry-office, en de beambte had beloofd een oogje in het zeil te houden. Enfin, moe genoeg, dus toch lekker geslapen.

De volgende dag in Gonda geld gewisseld, nog een mangoest gespot, koffie gedronken (grote glazen hete melk met oploskoffie en suiker, best lekker).

Onderweg naar Dehli nog een biologie-student uit India gesproken. Hij was nog niet zo aan het specialiseren en leerde werkelijk alles uit boeken. Maar hij wist wel alle namen van de vogels die we vanuit de trein zagen, in Hindi althans. In het engels kwam hij niet verder dan vulture, crow, paraqeet… Maar wel aardig!  En onderweg wel prachtige vogels gezien, die je in die fantastische stoomtreinen lekker vanuit je open raampje hangend in alle rust kan bekijken: bronsvleugel-jacana’s, fazantstaart-jacana’s, grijze wouwen, Indische gapers, etc. Met als toetje tegen de avond plotseling honderden vleermuizen zo groot als bosuilen, even traag maar iets schokkender dan uilen vliegend tegen de oranje avondlucht.

In Dehli ‘s avonds door een scooter-riksja na veel gehannes afgezet in een Tourist Camp. Dit was een camping, maar ze hadden een soort grote tenten met 10 bedden per stuk. Omdat ik mijn bagage bij de manager kon laten opbergen leek het wel okay. Uiteindelijk was de verdere bevolking van hashrokende en vreemd geklede Indiërs en duitsers niet zo verheffend. Maar ik was moe, en heb er verder  weinig van gemerkt.

De volgende dag naar de Tourist Office en Connaught Place geweest en wat opgetrokken met een engelse jongen die met het vliegtuig een week geleden in Dehli was aangekomen en nog steeds een beetje als een verdwaalde zombie rondliep. Mulisch schreef het al: de ziel reist te paard… Op zijn aanraden die dag naar Vishal hotel verhuisd, maar uiteindelijk in het ernaast gelegen Venus Hotel beland. Een slecht hotel, maar het is moeilijk om betaalbare overnachting te regelen in deze hoofdstad.

Die dag een bezoek gebracht aan de Jama Masjid, India’s grootste moskee, de Sikh’ Gurudware Sisganj tempel, en tenslotte het rode fort bezocht.

Het is inmiddels twee jaar later, ik ben al lang en breed weer verder met mijn leventje in Wageningen. Voor de rest heb ik het reisdagboek nooit meer afgemaakt. Maar ik kwam nog twee brieven naar huis tegen en wil toch proberen aan de hand daarvan en van mijn talloze al langzaam vervagende herinneringen dit boek af te ronden.

In Dehli heb ik nog tweemaal een van staatswege opgezette yoga-ashram bezocht,  waar ik gratis les kreeg op een grasveld op de campus. Voelde me er echter niet zo op mijn gemak, het miste iets van de beslotenheid van Sivanandashram.

Ik kreeg na een paar dagen wel weer zin de drukte van de stad te verlaten. het weer begon ook eindelijk weer wat mee te werken: de afgelopen dagen had het zoveel geregend dat er serieuze overstromingen waren ontstaan in de buitenwijken van Dehli, metershoog.

Agra leek me leuk, de Taj Mahal moest ik van iedereen persé bezoeken, en ik wou nog naar Keoladeo Gana, een beroemd watervogelreservaat daar in de buurt. Maar dit reservaat was door diezelfde overstromingen al een tijdlang van de buitenwereld afgeloten, dus of dat ook zou lukken viel te bezien. Ik had nog even gespeeld met de gedachte mijn hulp aan te bieden (ik was per slot groter dan de meeste Indiërs, en dat kon wellicht van pas komen), maar besloot het uiteindelijk bij een donatie te houden.

11 augustus reisde ik met de Taj-express naar Agra in drie uur tijd, wat voor die tijd een formidabel snelle reistijd was. Diezelfde dag eerst nog het Rode Fort bezocht. Bijna iedere grotere plaats in India bezit wel zo’n zandstenen ommuurde vesting waar vroeger moghuls hun paleisvertrekken hadden. Dat van Agra was wel erg groot en mooi, je kon er heerlijk struinen tussen de gebouwen, trappen, grasmatten, tempels, wildernis, en dan weer een torentje, enzovoort. In de torentjes, waar niemand kwam, zaten wenteltrappen waarvan de muren wemelden van de vleermuizen. Je kon ze steeds ook schril horen piepen en het stonk er enorm, dat rook ik zelfs. De kostbaarste bouwwerken waren al uit het fort weggesloopt en gestolen, maar juist omdat het daardoor iets ruine-achtigs kreeg vond ik het juist erg leuk.

Maar toen ik vanuit het fort uitzicht kreeg op de Jamuna-rivier en een kilometer verderop de Taj Mahal zag liggen, was die op zo’n grote afstand al zó betoverend dat ik daar snel de eerste de beste pendelbus naartoe nam.

Wel, ik zal niet erg gauw voor een gebouw vallen, maar toen ik door de rood-zandstenen poort door in het verlengde van een klassieke tuin een groot witmarmeren gebouw zag, prachtig opgebouwd uit bogen en ui-torens, toen leek dit werkelijk een tijdje als vanzelf boven de grond te zweven. Echt een droom.

Naderbij lopend kwamen de details van de muren, met een soort planten-slingers waar de bloemen in halfedelstenen ingelegd waren. En elk van de vier minarets op de hoekpunten waren op zichzelf al prachtig. Wat een bouwwerk! En dat als graftombe enkel ter ere van de achtste vrouw van een Moghul-keizer. Hij is er later zelf overigens ook bijgezet, want voor een identiek zwart-marmeren gebouw aan de overkant van de rivier was vreemd genoeg geen geld meer.

Verder was er in Agra voor mij niet zoveel te doen en de riksja-mannen waren hier ook nog eens opdringeriger dan elders omdat elk winkel-bezoek waartoe ze mij konden verleiden hun sowieso 50 paisas opleverde, plus een commissie van 25% van het bedrag wat er door mij besteed werd. Kortom, genoeg riksja-mannen die je voor nop willen rondrijden zolang je maar bereid bent 4 à 5 winkels te bezoeken. Ik ben daar één keer op ingegaan, maar na drie lange preken over allerhande halfedelstenen marmeren sigarenkistjes en zijde-borduursels, had ik die manier van vervoer wel bekeken.

Tee dagen later ben ik naar Barathpur, 60 km ten westen van Agra, gegaan om het Keoladeo Gana Wildlife Sanctuary te bezoeken. Daar vier heerlijke rustige dagen doorgebracht als enige gast in het hele Guesthouse, dat ook nog eens middenin het park gelegen was. Het was er zo rustig omdat het eigenlijke seizoen nog niet begonnen was: de trekvogels moesten nog arriveren en de broedvogels waren nog maar net met hun nesten begonnen. Kan ijn, maar voor mij was er meer dan genoeg te zien. Pal achter het hotel broedden, in de verspreide bomen in de moerassen, bijna 5000 painted storks, 2000 openbills (Indische gapers), nog twee andere ooievaarsoorten, honderden slangehalsvogels, 4 soorten aalscholvers, 5 soorten zilverreigers, kwakken, lepelaars en heilige ibissen. De bomen zagen soms meer wit dan groen. Verder vlogen er gieren, arenden wespendieven, witbuik-ijvogels, Indische scharrelaars, groene bijeneters, jacana’s, witbuikwaterhoenen, en talloze andere, meestal volkomen exotische vogeltjes. Ook veel neusschildpadden, flinke jongens, en een keer op een ochtend een prachtige grote, lichtbruine antiloop.

Helaas kreeg ik ook hier weer wat last van lichamelijke ongemakken: dit keer een zwerende voet. Erg lange wandelingen kon ik daardoor niet maken. De opzichter was echter erg aardig en hielp me aan zwachtels en een fiets. Het weer was inmiddels al enige tijd droog (vandaar dat het reservaat nu überhaupt weer te bereiken was), en de zon werd af en toe ook wel knerpend heet.

Daarna nog doorgereisd naar Kashmir, in het uiterste noorden. Na 30 uur non-stop reizen met stoomtreinen en bussen, in Srinagar aangekomen en daar de eerste de beste house boat genomen. Veel meer dan een bed in een bouwvallige woonboot vol muggen was het niet, en daarom de dag erop verhuisd naar Hotel Imperials, wat wel tweemaal zo duur was (meer dan drie gulden per nacht)maar dan ook een grote kamer met eigen douche, was-tafel en zit-wc bood. Normaal koste dit hotel wel meer, maar ik zag dat het uitgestorven was, en kon dus flink afdingen, iets wat ik steeds beter onder de knie begin te krijgen.

De Moghul Gardens bezocht, waar de folders mooier over schreven dan wat ik ervan zag. Het uitzicht vanuit de tuinen over het meer was wel prachtig, dat wel. Overal vlogen talloze ijsvogeltjes, de bonte, maar vooral veel onze eigen europese. Srinagar zelf, het centrum, was niet erg opwindend.

De volgende dag een dag lang een shikara (kano) gehuurd en daarmee op het Nagin Lake gepeddeld. Weer met talloze ijsvogeltjes, die zo tam waren dat ze op de rand van de boot kwamen, een groepje steltkluten, en vooral overal op het meer velden van die grote oranje lotus bloemen. Zelfs nog even gezwommen.

Die avond, 19 augustus 1977, schreef ik voor het eerst sinds 13 dagen weer naar huis. Ik weet niet meer waarom, maar om de een of andere manier was het er de afgelopen week niet van gekomen te schrijven. Later thuis merkte ik dat pa en ma hier best over in de rats hebben gezeten, temeer daar er juist in die tijd berichten waren over de overstromingen rond Dehli. Dat speet me te horen, dat weet ik nog goed. Ik had niet gedacht dat ze zich zo om me zouden bekommeren. Ergens diep voelde het ook weer een beetje fijn, blijven we altijd een hunkerend kind van binnen?

Volgende dag een bus naar Sonamarg genomen, een bergstreek 80 km verderop die erg aan onze alpen deed denken. Daar wat rondgewandeld en de dag daarop een pony-rit naar een gletsjerdal gemaakt. De rit was op zich zeer fraai, maar de begeleiding wat genant: ik had verwacht dat mijn gids op een tweede pony met mij mee zou rijden, maar de beste man ging geheel te voet, af en toe mijn pony bij de teugels houdens, en dan weer eens achter me aanhollend met een stok om de pony tot draven te krijgen. en bij het oversteken van koude gletsjer-rivieren kon ik hoog en droog blijven zitten en trok hij zijn laarzen uit om tussen de rotsen door naar de overkant te waadden… Een beetje opgelaten voelde ik me als jonge vent daar op de pony dus duidelijk wel…

De volgende dag weer met de bus terug naar Jammu. Die busreis had ik al een keer achter de rug op de heenreis naar Srinagar natuurlijk. Maar het was weer net zo’n hachelijke onderneming: Eén enkele chauffeur rijdt 12 uur achter elkaar met misschien drie korte pauzes door een steil berggebied over voortdurende haarspeldbochten een pas van 300 km lengte door. De vele vrachtwagens werden door de bussen op goed geluk ingehaald, vaak in blinde bochten. Als er dan plotseling in een flits een tegenligger opdook werd er aan beide kanten vol op de rem gestaan en vervolgens weer doorgereden alsof het all in the game was. Langs de weg stonden overal borden met moraliserende spreuken als  “Divorce speed, when married…” en dergelijke. Maar goed, ook weer overleefd.

De dag daarop weer terug naar Amritsar. De hele reis vormde qua gesondheid toch wel een aaneenschakeling van ongemakken, dus toen de zware verkoudheid die ik de afgelopen week in de frisse berglucht van Kashmir had opgedaan, hier weer begon af te zakken, kwam daar gelijk weer een flinke diarree voor in de plaats. Tijd om naar huis te gaan…

De volgende dag India verlaten en weer door naar Lahore in Pakistan gereisd. Daar gezien mijn stoelgang maar een kamer met eigen toilet genomen, en ook de dag daarop voelde ik me nog knap beroerd. Knapte in de loop van de dag wel op en ‘s avonds een stoomtrein naar Rawalpindi genomen. Daar een of ander jeukbeestje opgelopen in het hotel. Pas terug in Nederland kwam ik erachter dat dit schruft was. De dag daarop in Peshawar in een hotelkamer met muggen gezeten en nog een dag later in Kabul een hotel met bedwantsen… In combinatie met de vervelling die ik nog steeds aan het doormaken was, sinds ik me tijdens het boottochtje op het meer bij Srinagar aardig had laten verbranden, had ik die dagen kortom genoeg te krabben…

Het was eind augustus 1977 ramadan, de vastenmaand van de muslims, en de pakistanen hielden zich daar streng aan. Ik kon overdag zelfs nauwlijks een stukje fruit ergens kopen, en dat moest ik van de hotel-eigenaar ook beslist niet beneden in de hal nuttigen. De Afghanen in Kabul waren een stuk minder streng en daar kon je als tourist de hele dag door wel maaltijden krijgen.

Een bruin, katoenen Afghanees soort “pyama” pak gekocht, waar alle mannen daar in lopen (meestal in combinatie met een colbertje, maar die had ik even niet). In combinatie met een “haircut” bij de plaatselijke barbier gaf me dit zowaar voor even een “fris gevoel”. Overigens is Kabul een erg leuke stad, met veel (souvenir)winkeltjes, kleine markten, moskeetjes en een lekker klimaat.

Na een paar dagen toch maar verder (volgens mij waren mijn colleges inmiddels alweer aan het beginnen), en om zes uur ‘s ochtends met een bus die in één dag naar Herat zou rijden. Dat deed ie inderdaad, en wel met één enkele chauffeur in een rit van 21 uur door een hete (overdag) danwel koude (‘s avonds)  woestijn. ‘s Nachts om drie uur kwamen we dus pas aan. De chauffeur was zo moe geweest dat hij nog maar heel langzaam reed en koers hield door langzaam van de ene kant van de weg naar de andere kant te zigzaggen elke keer net op tijd zijn stuur omgooiend. Ik was toen klaarwakker.

In Herat nog aardig ziek geweest. Ergens op straat eens op een weegschaal gaan staan: ik bleek 60 kg te wegen… Na een paar dagen een bus naar Teheran genomen, met een overstap in Mashad. ‘s Avonds doorgereisd met een 48-urige busrit van Mihan Tours helemaal naar Istanbul. Daar met drie mede-reizigers een hotelkamer gehuurd, en toen verder maar weer… liften.

Aan de noordkant van Istanbul kreeg ik, na vrij lang wachten op een oprit, een rit van een vrachtwagen naar Sophia. Helaas mocht ik bij de Bulgaarse grens niet verder mee van de douane (“In Bulgaria gibt’s kein autostop!). Een paar uur later daarom maar een toerbus door Bulgarije genomen.

In een grensplaats in Joegoslavië het dorp uitgelopen op zoek naar een goede liftplek. Hoor ik daar opeens in een dichte haag naast me een mij totaal onbekende vogelzang. Ik weet nog steeds niet wat het geweest is, want toen ik me in de haag boog om het beestje te zien te krijgen en zo enige tijd met mijn verrekijker in de heg stond te turen, hoorde ik achter me opeens een geweer op scherp gesteld worden. Toen ik me omdraaide stond daar een jonge soldaat met een geweer op mij gericht en gebaarde me dat ik van die heg vandaan moest komen. Vervolgens moest ik mijn paspoort laten zien, en met hem meekomen. Ik weet wel dat ik nog even geprobeerd heb hem te vragen zijn geweer niet te richten (dat geweerloop in mijn richting gaf me een onbeschrijfelijk onbehaaglijk gevoel), maar heb uiteraard zonder sputteren voor hem uit meegelopen naar de poort in de heg, waarachter, aha, een complete militaire basis bleek te liggen. Ik werd overgedragen aan een hogere rangs soldaat die in een hokje bij de slagbomen zat. Die begon weer te bellen met een nog hogere Oberste, terwijl ik gesommeerd werd mijn rugzak leeg te halen. Ik heb toen ter verklaring van mijn kijker en fototoestel vooral ook mijn vogelgids laten zien (daar zou een spion nooit op gekomen zijn). Enfin, na een uur ge-ouwehoer mocht ik eindelijk weg, met de plechtige waarschuwing dat als ik nog een keer rond zou neuzen, ze me in de gevangenis zouden gooien (gebaar van twee gekruiste polsen).

In een mengeling van verontwaardiging en opluchting vertrokken, en die dag alsong tot even voor Zagreb gekomen, onder andere in een reibus met een gezelschap fabrieksarbeiders die een dagje uit waren om een buurfabriek te onderzoeken en nog een plaatsje over hadden in hun bus. De sterke drankfles ging al flink rond en de stemming zat er goed in. Ze stopten in een motel en de eigenaar van het motel was zo tof dat ik in het CV-huis mocht overnachten, waar ik licht, water en vooral veel CV had.

De dag daarop meteen weer een lift naar Zagreb zelf, maar daar was het een marteling om verder te komen: na zeven uur was ik tien kilometer verder gekomen… Maar wachten loont: ik kreeg toen een lift van een vriendelijke vent helemaal tot aan Nürnberg! Hij reed pittig door en we waren die nacht alsnog tot aan Salzburg gekomen. Daar heb ik zelf met mijn slaapzak in de berm gepit, een voordeel van in de nazomer liften. Maar de volgende ochtend wou de auto van de beste man niet meer starten, bleek kaduuk en hij moest een dag op reparatie wachten. Terwijl hij voor zichzelf iets aan het regelen was heeft hij ook nog voor mij gevraagd en een nieuwe lift van iemand naar Düsseldorf weten te regelen, werkelijk erg tof. Het was een supersnelle lift met een werkelijk bijzonder aardige vent en ik weet nog goed dat ik een soort eufoor gevoel kreeg dat, ook al ging ik nu weer naar huis en het gewone studentenleven, de hele wereld eigenlijk aan mijn voeten lag… Steek je duim op en gaan!

In Düsseldorf me af laten zetten op een Rastätte waar ik een hollandse eend zag staan waarvan de chauffeur net aan kwam lopen. Ik mocht meerijden tot aan de grens. Achter de grens (Nederland!) kreeg ik gelijk weer een lift van een echtpaar, die mij, toen ze hoorden waar ik vandaan kwam, besloten weer “bij mijn moeder thuis” af te zetten, in Bennekom. Om zeven uur ‘s avonds daar aangekomen op mijn studentenkamer op het huis De Noord in Bennekom, gelijk mijn ouders gebeld. Die waren uitgelaten blij. Zelf was ik nog niet zo uitgelaten, maar toen ik die avond aan mijn laatste stukje doorreis begon naar mijn echte ouderlijk huis, begon die vrolijkheid toch opeens te komen, en stond ik even later huppelend en zingend op de bus te wachten.

In de bus kwam ik Peter van Ooyen tegen, die dacht dat ik vermist was geraakt in het watersnoodgebied van India. Ik snapte er niets van hoe híj daar nou bij kwam. Waarschijnlijk heeft Mirjam in de tijd dat ik een keer verzuimd had te schrijven, daar iets over tegen andere NJN-ers verteld.

In de trein zaten een stel oudere mensen tegen elkaar te mopperen dat het toch zo’n rotzooi was in ons land in vergelijking met vroeger. Ik kon daar wel om gniffelen, zittend op een gestoffeerde bank in een schone coupé van een elektrische trein…

Thuis gekomen werd ik met open armen ontvangen, als een soort verloren zoon leek het wel. Vooral mijn vermagering konden ze niet over uit, en toegegeven, ik was ook behoorlijk vel over been geraakt (een BMI van 16…). ‘s Avonds maar eens alle kleren die ik de laatste paar dagen niet eens meer verwisseld had, van mijn lijf gepeld. Mijn sokken voorzichtig lostrekkend, want er zaten van de laatste week een paar nare zweren aan mijn voeten, Alles weer lekker zepen in een weldadig bad.

Toen ik eenmaal thuis was knapte ik snel weer helemaal op, kreeg enorme trek, at wel 5 maaltijden per dag, en was al in twee maanden tijd terug op gewicht en eroverheen: 80 kilo. In de tussentijd dus ook nog van de schurft af moeten komen (de huisarts vroeg me of ik het ook even aan zijn assistent mocht laten zien, want het kwam niet zo vaak meer voor vandaag de dag).

Als laatste alinea van mijn twee jaar later voltooide dagboek schreef ik dat dit dagboek zo teruglezend vooral een aaneenschakeling van gebeurtenissen lijkt, en ook met veel lichamelijk ongemak. Twee jaar later, en ook nu 40 jaar later, zijn het vooral de herinneringen aan een intense tijd, die mij toen, en nu nog steeds, enorm goed heeft gedaan.